انواع اجاق کوهنوردی| ویژگی‌ها و مشخصات | نکات استفاده
آیا هنگام کوهنوردی یا طبیعت‌گردی، مشتاق یک وعده غذای گرم در شب یا یک فنجان قهوه داغ در صبح هستید؟ اگر پاسخ شما مثبت است، پس به یک اجاق کوهنوردی نیاز دارید. اما انتخاب نوع مناسب اجاق بستگی به چندین عامل دارد:
- آیا به دنبال یک مدل سبک اجاق کوهنوردی هستید؟
- چقدر می‌خواهید اجاق کوهنوردی شما کارایی و قابلیت‌های مختلف داشته باشد؟
- آیا فقط نیاز دارید که آب را سریع بجوشاند یا می‌خواهید غذا را نیز به‌آرامی بپزید؟
- برای چند نفر قصد پخت‌وپز دارید؟
- آیا سفرهای بین‌المللی در برنامه شماست و نوع سوخت در دسترس اهمیت دارد؟
برای انتخاب بهترین اجاق کوهنوردی ، نکات زیر را در نظر بگیرید:
✔ نوع اجاق: اجاق کوهنوردی بر اساس نوع سوخت و نحوه ذخیره آن دسته‌بندی می‌شوند.
✔ ویژگی‌ها و مشخصات: مدت زمان سوخت، زمان جوش آمدن آب، وزن و ویژگی‌های کاربردی می‌توانند در انتخاب نهایی اجاق کوهنوردی شما نقش داشته باشند.
✔ نکات استفاده: درک عملکرد اجاق کوهنوردی به شما کمک می‌کند تا تصمیمی آگاهانه بگیرید و در محیط‌های طبیعی از آن به بهترین شکل ممکن استفاده کنید.
انواع اجاق کوهنوردی
سه دسته اصلی از اجاق کوهنوردی وجود دارد:
-
اجاق‌های کپسولی: این اجاق کوهنوردی که به راحتی قابل استفاده و کم‌نگهداری هستند، معمولاً روی بالای کپسول‌های سوختی پیچی و خودبسته‌شونده نصب می‌شوند. این کپسول‌ها حاوی ترکیبی از گازهای تحت فشار ایزوبوتان و پروپان هستند.
-
اجاق‌های سوخت مایع: این اجاق کوهنوردی چندکاره به بطری‌های سوخت پرشونده متصل می‌شوند. بیشتر این اجاق‌ها با گاز سفید (White Gas) کار می‌کنند، اما گزینه‌های سوختی دیگری نیز دارند که برای سفرهای بین‌المللی بسیار مفید است.
-
اجاق‌های سوخت جایگزین: این اجاق کوهنوردی در حال رشد شامل اجاق‌هایی است که با پلت‌های سوختی یا چوب کار می‌کنند.
اگر در مورد نیازهای خود برای انتخاب اجاق کوهنوردی ایده‌ای دارید، جدول زیر می‌تواند راهنمای سریعی باشد. اما توجه داشته باشید که یک مدل ممکن است برای همه شرایط مناسب نباشد. به عنوان مثال، شما ممکن است یک نوع اجاق برای برنامه‌های سبک و سریع در تابستان و نوع دیگری برای سفرهای گروهی در زمستان نیاز داشته باشید.
راهنمای سریع انتخاب اجاق کوهنوردی
| کاربرد | کپسولی | کپسولی یکپارچه | کپسولی ریموت | سوخت مایع | چوب‌سوز | الکلی / قرص سوختی |
|---|---|---|---|---|---|---|
| مناسب برای هوای سرد / ارتفاع زیاد | ❌ (برخی مدل‌ها) | ❌ (برخی مدل‌ها) | ❌ | ✅ | ❌ | ❌ |
| مناسب برای گروه‌های بزرگ | ❌ | ✅ | ✅ | ✅ | ❌ | ❌ |
| فقط برای جوشاندن آب | ❌ | ✅ | ❌ | ✅ | ✅ | ✅ |
| مناسب برای پخت آرام (Simmering) | ✅ | ❌ | ✅ | ✅ | ❌ | ❌ |
| مناسب برای پیاده‌روی فوق سبک | ✅ | ❌ | ✅ | ❌ | ✅ | ✅ |
| مناسب برای سفرهای بین‌المللی | ❌ | ❌ | ❌ | ✅ (مدل‌های چندسوختی) | ❌ | ❌ |
| راحتی در استفاده | ✅ | ✅ | ✅ | ❌ | ❌ | ✅ |
اجاق کوهنوردی کپسولی
اجاق‌های کپسولی استفاده آسان و نگهداری کمی دارند. این اجاق‌ها روی قسمت
بالایی کپسول‌های سوخت بسته‌شونده که حاوی دو گاز تحت فشار ایزوبوتان و پروپان
هستند، پیچ می‌شوند. برخی از این اجاق‌ها بسیار کوچک بوده، به‌صورت فشرده جمع می‌شوند و فقط چند اونس وزن دارند.
مزایا:
✅ کوچک و سبک‌وزن هستند.
✅ روشن کردن آن‌ها سریع و آسان است. برای روشن کردن این اجاق کوهنوردی نیازی به گرم کردن اولیه (پرایمینگ) نیست. کافی است شیر گاز را باز کرده و با کبریت، فندک یا فندک پیزو آن را روشن کنید.
✅ شعله به‌راحتی تنظیم می‌شود و اکثر مدل‌ها امکان پخت آرام (Simmering) را دارند.
✅ کپسول هنگام جدا شدن از اجاق به‌طور خودکار بسته می‌شود، بنابراین نگرانی از بابت نشت سوخت وجود ندارد.
✅ برخی مدل‌ها دارای تنظیم‌کننده فشار داخلی هستند که باعث حفظ خروجی حرارت یکنواخت در طول عمر کپسول می‌شود. این ویژگی باعث بهبود عملکرد در هوای سرد و ارتفاعات بالا نیز می‌شود.
معایب:
❌ بازوهای اجاق ممکن است به‌اندازه کافی بلند نباشند تا قابلمه‌های بزرگ را به‌طور ایمن نگه دارند.
❌ تعیین میزان گاز باقی‌مانده در کپسول بسته دشوار است، بنابراین بهتر است یک کپسول اضافی همراه داشته باشید. (یک کپسول ۴ اونسی کوچک می‌تواند گزینه پشتیبان خوبی باشد.)
❌ استفاده از بادگیر در کنار این نوع اجاق توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند گرمای بیش‌ازحد ایجاد کرده و منجر به انفجار سوخت شود.
❌ در هوای سرد، کپسول‌ها ممکن است فشار خود را از دست بدهند و شعله ضعیفی تولید کنند. (مگر اینکه اجاق دارای تنظیم‌کننده فشار باشد.)
❌ در مقایسه با اجاق‌های سوخت مایع، هزینه سوخت بیشتر است.
❌ پسماند کپسول: کپسول‌های خالی باید به‌درستی دور ریخته شوند، بنابراین بهتر است درباره گزینه‌های بازیافت در محل زندگی خود تحقیق کنید.
زیرمجموعه‌های اجاق کوهنوردی کپسولی:
در دسته اجاق‌های کپسولی، انواع مختلفی وجود دارد که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند :
سیستم‌های یکپارچه کپسولی
این سیستم‌های پخت‌وپز با نمای بلند شامل یک مشعل هستند که روی کپسول سوخت پیچ می‌شود و به‌طور یکپارچه با یک قابلمه عایق‌دار و یک درب با سوراخ‌های تخلیه و/یا سوراخ مخصوص ریختن یا نوشیدن جفت می‌شود.
این سیستم‌ها را می‌توان با لوازم جانبی مانند فرنچ پرس برای تهیه قهوه استفاده کرد. همچنین، یک کپسول سوخت ۴ اونسی (که جداگانه فروخته می‌شود) می‌تواند درون این سیستم جای بگیرد.
به‌طور کلی، این اجاق کوهنوردی برای جوشاندن سریع آب طراحی شده‌اند و برای پخت‌وپز و پخت ملایم غذاها چندان مناسب نیستند (اگرچه برخی مدل‌ها به شما اجازه می‌دهند از قابلمه‌ای متفاوت از قابلمه اصلی استفاده کنید و نسخه‌های جدیدتر ممکن است کوتاه‌تر و پهن‌تر باشند، که خوردن غذا از آن‌ها را آسان‌تر می‌کند).
این اجاق‌ها آب را سریع و کارآمد می‌جوشانند که بخشی از این عملکرد به دلیل بادگیر داخلی آن‌ها است. برخی از این اجاق‌ها همچنین دارای تنظیم‌کننده فشار داخلی هستند که باعث می‌شود در دماهای پایین و ارتفاعات بالاتر عملکردی یکنواخت داشته باشند. با این حال، در مقایسه با اجاق‌های کپسولی استاندارد، این سیستم‌ها سنگین‌تر هستند و احتمال واژگون شدن بیشتری دارند.
اجاق‌های کپسولی با منبع سوخت جدا (ریموت کانسیستر)
این نوع اجاق روی پایه خود قرار می‌گیرد و دارای یک شلنگ سوخت است که آن را به کپسول متصل می‌کند. این اجاق‌ها معمولاً به‌صورت فشرده جمع می‌شوند و وزن سبکی دارند، هرچند نسبت به اجاق‌های کپسولی استاندارد چند اونس وزن و حجم بیشتری اضافه می‌کنند.
در برخی مدل‌ها، می‌توان کپسول را در حالت وارونه استفاده کرد که عملکرد آن را در هوای سرد بهبود می‌بخشد. همچنین، این اجاق‌ها ممکن است بازوهای نگهدارنده پهن‌تری برای ثبات بیشتر قابلمه‌های بزرگ‌تر داشته باشند. برخلاف اجاق‌های کپسولی استاندارد، می‌توان از بادگیر برای این مدل‌ها استفاده کرد .
اجاق‌های سوخت مایع
تمام اجاق‌های سوخت مایع از گاز سفید استفاده می‌کنند، که به‌طور خاص تصفیه شده تا ناخالصی بسیار کمی داشته باشد یا کاملاً بدون ناخالصی باشد. این نوع سوخت حرارت بالایی تولید می‌کند، تمیز می‌سوزد، در دماهای زیر صفر عملکرد خوبی دارد، و نسبت به هزینه‌ی هر اونس سوخت کپسولی بسیار ارزان‌تر است.
برخی از اجاق‌های چندسوخته (Multi-fuel) می‌توانند علاوه بر گاز سفید، از بنزین بدون سرب، نفت سفید، سوخت جت یا دیزل نیز استفاده کنند.
این تنوع در استفاده از سوخت، اجاق‌های چندسوخته را به گزینه‌ای عالی برای مسافران بین‌المللی تبدیل می‌کند که ممکن است در خارج از ایالات متحده با گزینه‌های محدود سوخت مواجه شوند.
(توجه: به‌جز در مواقع اضطراری، REI توصیه نمی‌کند از بنزین بدون سرب جایگاه‌های سوختگیری استفاده شود، زیرا افزودنی‌های آن می‌توانند به اجاق آسیب برسانند.)
دو نقطه ضعف اصلی اجاق‌های سوخت مایع:
-
بیشتر مدل‌ها نیاز به پرایمینگ (گرم‌کردن اولیه) دارند که شامل سوزاندن چند قطره سوخت در فنجان زیر مشعل است. این کار باعث ایجاد شعله‌ای کوچک می‌شود که لوله سوخت را گرم کرده و مایع سوخت را به بخار تبدیل می‌کند. همچنین، باید بطری سوخت را پمپ کنید تا فشار افزایش یابد.
-
این اجاق‌ها نیاز به نگهداری دوره‌ای دارند، مانند تمیز کردن شلنگ سوخت یا تعویض اورینگ‌ها (در اجاق و روی بطری‌های سوخت). همچنین، بخش‌ها و قطعات کوچک متعددی دارند که باید از آن‌ها مراقبت کرد.
مزایا:
✅ اجاق‌های سوخت مایع ارتفاع کمی دارند و روی زمین‌های ناهموار ثبات بیشتری دارند.
✅ به‌راحتی می‌توان میزان سوخت باقی‌مانده را مشاهده کرد (با نگاه کردن داخل بطری سوخت).
✅ نیازی به دور انداختن کپسول نیست؛ فقط کافی است بطری سوخت را پر کنید.
✅ در ارتفاعات بالا و دماهای سرد، عملکرد بهتری نسبت به سایر اجاق‌ها دارند.
معایب:
❌ نیاز به پرایمینگ و نگهداری دارند.
❌ احتمال ریختن سوخت وجود دارد.
❌ سنگین‌تر از اجاق‌های کپسولی هستند.
❌ اجاق‌های چندسوخته گران‌تر هستند.
❌ سوخت‌هایی غیر از گاز سفید، ناخالصی بیشتری دارند که در طول زمان ممکن است باعث گرفتگی اجزای اجاق مانند لوله سوخت شود.
اجاق‌های سوخت جایگزین
این اجاق‌ها گزینه‌های مناسبی برای سفرهای طولانی بکپکینگ و همچنین کیت‌های اضطراری خانگی هستند. برخی از آن‌ها فوق‌العاده سبک هستند، در حالی که برخی دیگر کمی سنگین‌تر می‌باشند.
اجاق‌های هیزمی (Wood-burning Stoves)
🌿 این اجاق‌ها از شاخه‌ها و برگ‌هایی که در طبیعت جمع‌آوری می‌کنید، به‌عنوان سوخت استفاده می‌کنند، بنابراین نیازی به حمل سوخت ندارید. این گزینه‌ای عالی برای سفرهای طولانی یا سبک است.
مزایا:
✅ سبک و ساده – برخی مدل‌ها از جنس تیتانیوم ساخته شده‌اند و دارای پایه، بادگیر و نگهدارنده قابلمه هستند که می‌توانند کاملاً تخت تا شوند.
✅ برخی مدل‌ها می‌توانند هنگام سوزاندن شاخه‌ها، برق کافی برای شارژ موبایل یا گجت‌های کوچک از طریق USB تولید کنند.
✅ برخی مدل‌ها را می‌توان با یک صفحه گریل اختیاری تجهیز کرد.
معایب:
❌ پیدا کردن سوخت خشک در هوای بارانی چالش‌برانگیز است.
❌ در شرایطی مانند ممنوعیت روشن کردن آتش یا در برخی مناطق مرتفع مجاز نیست.
- (مثلاً پارک ملی یوسمیتی استفاده از اجاق‌های چوب‌سوز در ارتفاع بالای ۹۶۰۰ فوت را ممنوع کرده است.)
اجاق‌های الکلی (Denatured Alcohol Stoves)
این اجاق‌ها برای بکپکرهای فوق‌سبک بسیار جذاب هستند، زیرا تنها یک یا دو اونس وزن دارند. علاوه بر این، فقط کافی است یک بطری الکل متناسب با نیاز سفر خود حمل کنید.
مزایا:
قطعات کمی دارند، بنابراین نیاز به تعمیر و نگهداری حداقلی دارند.
الکل صنعتی ارزان و نسبتاً در سراسر ایالات متحده به‌راحتی در دسترس است.
سوخت آن بدون صدا می‌سوزد.
معایب:
الکل در مقایسه با سوخت کپسولی یا بنزین سفید، حرارت کمتری تولید می‌کند، بنابراین زمان بیشتری برای جوشاندن آب نیاز دارد و سوخت بیشتری مصرف می‌کند.
استفاده از بادگیر اغلب ضروری است.
الکل صنعتی ممکن است در خارج از ایالات متحده سخت پیدا شود.
اجاق‌های قرص سوخت جامد (Solid-fuel Tablet Stoves)
این اجاق‌ها نیز در بین بکپکرهای فوق‌سبک محبوب هستند. برخی از مدل‌ها آن‌قدر کوچک هستند که به‌راحتی در جیب جا می‌شوند.
مزایا:
مقرون‌به‌صرفه
بسیار سبک – یک مدل جیبی ممکن است فقط ۳.۲۵ اونس وزن داشته باشد؛ یک مدل ترکیبی اجاق/قابلمه، ۷ اونس وزن دارد.
اندازه‌ی فشرده – به‌راحتی در کوله‌پشتی جا می‌شود.
قرص‌های سوخت به‌راحتی روشن شده و در صورت خاموش شدن، می‌توانند مجدداً مورد استفاده قرار گیرند.
معایب:
زمان بیشتری برای جوشاندن آب نیاز دارند.
قرص‌های سوخت ممکن است بوی نامطبوعی داشته باشند.
ممکن است روی سطح زیرین قابلمه لکه‌ی چربی بر جای بگذارند.
مشخصات و ویژگی‌های اجاق‌های بکپکینگ
در ادامه، برخی از نکات کلیدی را که در انتخاب بهترین اجاق بکپکینگ برای شما نقش دارند، بررسی می‌کنیم.
۱. وزن اجاق کوهنوردی (Stove Weight)
اگر در یک سفر طولانی و انفرادی به دنبال کم کردن هر اونس اضافه هستید، انتخاب شما متفاوت از فردی خواهد بود که آخر هفته‌ها با دوستان به طبیعت‌گردی می‌رود.
۲. مدت زمان سوختن در اجاق کوهنوردی (Burn Time)
می‌توانید مقایسه کنید که یک اجاق چقدر طول می‌کشد تا مقدار مشخصی از سوخت را بسوزاند. این معیار در مدیریت سوخت و برنامه‌ریزی سفر مفید است.
۳. زمان جوش آوردن متوسط (Average Boil Time)
این مشخصه به شما کمک می‌کند مدل‌های مختلف را مقایسه کنید، مخصوصاً اگر صرفه‌جویی در مصرف سوخت برایتان اهمیت دارد.
راهنمای کلی برای جوشاندن و پخت و پز در اجاق کوهنوردی :
- سیستم‌های کپسولی یکپارچه (Integrated Canister Systems): سریع‌ترین جوش آوردن آب را دارند و سوخت کمی مصرف می‌کنند. قابلیت جوشاندن آب عالی است اما قابلیت پخت و پز محدود است.
- اجاق‌های کپسولی استاندارد (Canister Stoves): آب را سریع جوش می‌آورند و برخی مدل‌ها در تنظیم شعله و پخت و پز عملکرد خوبی دارند.
- اجاق‌های سوخت مایع (Liquid-Fuel Stoves): آب را خیلی سریع جوش می‌آورند، حتی در هوای سرد. اما قابلیت تنظیم شعله در مدل‌های مختلف متفاوت است.
- اجاق‌های سوخت جایگزین (Alternative-Fuel Stoves): بیشتر برای جوشاندن آب طراحی شده‌اند، اما معمولاً زمان بیشتری نیاز دارند.
۴. جرقه‌زن پیزو (Piezo-Igniter)
برخی اجاق‌های کپسولی دارای جرقه‌زن فشاری هستند که با فشردن یک دکمه جرقه ایجاد می‌کند. این قابلیت بسیار کاربردی است، مخصوصاً اگر کبریت‌های شما گم شده یا خیس باشند.
۵. تثبیت‌کننده‌ها (Stabilizers)
برخی از تثبیت‌کننده‌ها که جداگانه فروخته می‌شوند، به انتهای کپسول‌های سوخت متصل می‌شوند تا احتمال واژگون شدن اجاق‌های ایستاده را کاهش دهند.